Sąd grodzki

Sąd grodzki po raz pierwszy pojawił się już w I Rzeczypospolitej. Był wówczas jednym z podstawowych rodzajów sądów szlacheckich.

Zazwyczaj pełnił rolę sądu pierwszej instancji, czasem jednak stawał się sądem drugiej instancji (w przypadku spraw o naprawienie szkód w dobrach prywatnych, wyrządzonych przez żołnierzy). Tego rodzaju sądy zostały zlikwidowane w 1793 roku, jednak powrócono do ich idei w 1928 roku.

W II Rzeczypospolitej wprowadzono wówczas model trójinstancyjny postępowania sądowego. Aż do roku 1950 sąd grodzki działał jako sąd I instancji w jednoosobowym składzie, orzekając w drobnych sprawach karnych i cywilnych.

We współczesnym sądownictwie polskim sądy grodzkie pojawiły się w 2001 roku, zastępując kolegia do spraw wykroczeń. Mogły być tworzone za sprawą rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości jako wydziały sądu rejonowego lub jego wydziały zamiejscowe.

Od 1 stycznia 2010 roku funkcjonują jako wydziały grodzkie sądu rejonowego. Rozpoznawane są w nich w pierwszej instancji sprawy o wykroczenia, o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, o wykroczenia i przestępstwa skarbowe (poza drobnymi wyjątkami), o inne przestępstwa, które można rozstrzygać w postępowaniu uproszczonym oraz niektóre sprawy cywilne.